شاید برای هر کارآفرین و صاحب ایده‌ای این سؤالات پیش بیاید که سرمایه گذاری ریسک پذیر چیست؟ سرمایه گذاری خطرپذیر چه نقشی در تأمین مالی استارتاپها دارد؟ نحوه کار و فرآیند سرمایه گذاری مخاطره پذیر چیست؟ و انواع قرارداد سرمایه گذاری ریسک پذیر کدام هستند؟ در این مقاله به این سوالات پاسخ داده می‌شود.
سرمایه گذاری خطرپذیر راهی برای جذب سرمایه برای شروع یا رشد استارتاپها و کسب و کارهای کوچک است. همان‌طور که از عنوان این سرمایه‌گذاری پیداست، ریسک بالایی دارد. سرمایه گذاری خطرپذیر با مدیریت فعالانه و برنامه‌ریزی در توسعه مدل‌های راهبردی در ایجاد ارزش افزوده و افزایش قیمت کسب‌وکار نقش مهمی ایفا می‌کند.
سرمایه گذاری ریسک پذیر و توسعه و رونق فعالیت‌های آن، عامل اصلی رشد محصولات جدید و نوآوری در عرصه فناوری است. مواردی از جمله نقل و انتقال سهام در سامانه ثبت شرکتها نیز نیازمند دانش سرمایه گذاری جسورانه است.
سرمایه گذاری خطر پذیر چیست؟
سرمایه گذاری ریسک پذیر یا Venture capital، یکی از راه‌های دریافت سرمایه از سرمایه‌گذارانی است که با استارتاپها و کسب‌وکارهای کوچک کار می‌کنند. این گروه‌های سرمایه‌گذاری در شرکت‌هایی با پتانسیل رشد قوی و در ازای دریافت سهام و یا نقل و انتقال سهام بی نام، سرمایه‌گذاری می‌کنند.
از آنجایی‌که مقدار سرمایه مورد نیاز استارتاپها برای رشد و توسعه بالاست، معمولاً سرمایه‌گذاران خطرپذیر اشخاص حقوقی، شرکتها یا صندوق‌هایی هستند که سرمایه موجود در دست خود را از افراد و نهادهای ثروتمند مانند نهادهای خیریه و دانشگاهی، بانک‌ها و بیمه‌ها، صندوق‌های بازنشستگی و شرکت‌های بزرگ تأمین کرده‌اند.
تغییرات در دنیای سرمایه‌گذاری باعث شده است که سرمایه گذاری ریسک پذیر، در بین دیگر سرمایه‌گذاران مشروع، در دسترس‌تر و امکان‌پذیرتر باشد. بنگاه‌های سرمایه گذاری ریسک پذیر نقش فعالی در سرمایه‌گذاری خود ایفا می‌کنند و معمولاً درخواست حضور در هیئت مدیره را دارند و از این طریق میتوان از تجربیات آن‌ها استفاده کرد .نمونه قرارداد محرمانگی اطلاعات در این زمینه کمک به سزایی انجام خواهد داد.
ویژگی‌های شرکت‌های سرمایه گذاری خطر پذیر یا جسورانه چیست؟
مشارکت در مدیریت شرکتها
شرکت‌های سرمایه گذاری ریسک پذیر، دارای تجربه اقتصادی بالایی هستند. آن‌ها با تکیه بر این ویژگی برای کسب‌وکار نوپا، ارزش افزوده ایجاد می‌کنند.
ارزیابی همه جانبه
شرکت‌های سرمایه گذاری ریسک پذیر، سرمایه خود را به شرکت دانش بنیانی تزریق می‌کنند که پیش‌بینی می‌شود در آینده رشد سریعی خواهد داشت و به این منظور همه جوانب از جمله وضعیت اقتصادی و بازار را بررسی می‌کنند.بدین منظور میتوان قرارداد هم بنیان گذاران در این بین وضع شود.
خطرپذیری
یکی از اساسی‌ترین و اصلی‌ترین ویژگی‌های شرکت‌های سرمایه گذاری ریسک پذیر، خطرپذیری آن‌هاست.
مشارکت در مالکیت شرکتها
حضور صندوق‌های سرمایه گذاری ریسک پذیر در شرکتها باعث می‌شود که از هر ابزاری برای کمک به موفقیت این شرکتها استفاده کنند. مشارکت در مالکیت شرکتها باعث می‌شود که دانش کارآفرینان و تجربه صاحبان سرمایه تلفیق شود.
دیدگاه بلندمدت
یکی از ویژگی‌های شرکت‌های سرمایه گذاری ریسک پذیر، داشتن دیدگاه بلندمدت برای کسب سود است، زیرا با داشتن دیدگاه کوتاه‌مدت کسب سود امکان پذیر نیست و آن‌ها از هدف اصلی‌شان دور می‌شوند.
انگیزه سودآوری
سرمایه گذاری خطرپذیر، به امید کسب سود فراوان در آینده، ریسک سرمایه‌گذاری را می‌پذیرد. سود مورد انتظار صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر از محل افزایش ارزش سهم مالکیت آن‌ها در زمان فروش به دست می‌آید.
نحوه کار صندوق سرمایه گذاری ریسک پذیر
با توجه به میزان رشد کسب‌وکار هنگام سرمایه‌پذیری، سرمایه گذاری ریسک پذیر به سه دسته تقسیم می‌شود.
- بودجه اولیه
- سرمایه مراحل اولیه
- سرمایه مرحله پیشرفت
صندوق سرمایه‌گذاری خطرپذیر در هرکدام از این سه مورد به یک شکل عمل می‌کند.
صندوق سرمایه گذاری ریسک پذیر ترجیح می‌دهد، سرمایه خود را در تعداد زیادی از کسب‌وکارها سرمایه‌گذاری کند به این امید که حداقل تعداد کمی از این شرکتها به شرکت‌های بزرگ و سودآور تبدیل شوند.
صندوق‌های سرمایه گذاری ریسک پذیر ابتدا اقدام به جمع‌آوری مبالغ مالی و قرارداد تامین مالی می‌کنند. آن‌ها سرفصلی برای سرمایه‌گذاران بالقوه ارسال می‌کنند، سپس سرمایه‌گذاران تصمیم می‌گیرند که آیا پولی به صندوق اضافه کنند یا خیر. مجریان این بودجه از هر سرمایه‌گذاری‌ای محافظت می‌کنند.
صندوق سرمایه گذاری ریسک پذیر به دنبال سرمایه‌گذاری‌هایی با بازدهی مثبت است و این موضوع نیازمند جستجو در میان تعداد زیادی کسب‌وکار برای یافتن شرکتی است که رشد بالاتری دارد. آخرین تصمیم مدیر بودجه سرمایه گذاری ریسک پذیر بر اساس انتظارات سرمایه‌گذاران گرفته می‌شود.
زمانی که تصمیم سرمایه‌گذاری قطعی می‌شود، بیشتر منابع مالی حدود دو درصد، هزینه سالانه می‌پردازند که این هزینه صرف پرداخت حقوق مدیران شرکت و هزینه‌های عملیاتی دیگر می‌شود.
هنگام خروج شرکت از صندوق، بازده مالی سرمایه‌گذاران صندوق سرمایه گذاری ریسک پذیر به آن‌ها داده می‌شود. در این هنگام صندوق قسمتی از سود را که حدود ۲۰ درصد است، حفظ می‌کند. بر اساس وضعیت اقتصادی و نوع شرکتها میزان بازدهی متفاوت است، اما در هر صورت بیشتر وجوه صندوق برای درآمد ناخالص حدود ۳۰ درصد است.
کاربرد سرمایه گذاری خطر پذیر
بسیاری از خدماتی که مردم به صورت روزمره از آن‌ها استفاده می‌کنند با سرمایه گذاری خطرپذیر به وجود آمده‌اند. بعضی از استارتاپها هم از سرمایه گذار خطرپذیر استفاده می‌کنند. جذب سرمایه خطرپذیر و استفاده درست از آن، باعث تشکیل یک کسب‌وکار بر مبنای درست می‌شود و در به دست آوردن شرکای قوی و بودجه کمک زیادی می‌کند. شرکتها و سرمایه‌گذاران می‌توانند با توجه به تکنولوژی‌هایی که سرمایه‌گذاری خطرپذیر روی آن‌ها سرمایه‌گذاری می‌کند، گرایش‌های جدید تکنولوژی را بشناسند.
انواع قراردادهای سرمایه گذاری مخاطره‌پذیر
سرمایه گذاری‌های خطرپذیر ایران سه مدل قرارداد رایج دارند. هرکدام از این قراردادها شرایط منحصر به فردی دارد. قراردادهای سهامی مانند قرارداد فروش سهام به کارمندان، قراردادهای قرض قابل تبدیل به سهام و قرارداد رویالتی یا حق‌الامتیازی این سه مدل هستند.
قراردادهای سهامی یا Equity
این مدل قرارداد یکی از رایج‌ترین نمونه قراردادهای سرمایه‌گذاری خطرپذیر است. در این قرارداد استارتاپ در ازای دریافت سرمایه، به سرمایه‌گذار سهام واگذار می‌کند. به عنوان نمونه به ازای ۲۰۰ میلیون سرمایه به مدت ۶ ماه، ۲۰ درصد از سهام را واگذار می‌کند.
قرارداد قرض قابل تبدیل به سهام (Convertible)
وام یا قرض قابل تبدیل به سهام یک بدهی کوتاه مدت است که به سهام تبدیل می‌شود. هنگام سرمایه‌گذاری اولیه بر روی استارتاپ این بدهی به صورت خودکار به سهام ممتاز تبدیل می‌شود. در این مدل قرارداد، سرمایه گذار مبلغی را به صورت وام به کسب‌وکار واگذار می‌کند و در ازای سرمایه و سود آن قسمتی از سهام کسب‌وکار را با توجه به شرایط قرارداد به صورت سهام ممتاز می‌گیرد.
قرارداد حق‌الامتیاز یا Royalty
این مدل قرارداد مناسب استارتاپ‌هایی است که در زمان کوتاه و سریع به فروش می‌رسند. در این قرارداد سرمایه‌گذار به ازای پول سهام می‌گیرد و اجازه دارد از فروش محصول برداشت کند و در مقابل سهام را با قیمتی از قبل تعیین شده که توقعات سرمایه‌گذار از سود را برآورده کند، به استارتاپ برگرداند.
اهمیت سرمایه گذاری خطر پذیر
استارتاپها و کسب‌وکارها با یک ایده شروع می‌شوند. هر کسب‌وکار برای جذب نیروی انسانی توانمند، تبدیل ایده به محصول، معرفی محصول به بازار هدف و تسخیر آن بازار، رشد و افزایش مقیاس و دستیابی به برتری در صنعت خود به منابع مالی نیازمند است. بدون وجود سرمایه‌گذاران خطرپذیر این موارد امکان پذیر نیستند.
استارتاپها به سرمایه گذاران خطرپذیر برای فراهم کردن سرمایه پولی خود و سرمایه‌هایی از جنس اعتبار، روابط، مشاوره‌های عملیاتی و استراتژیک و تجربه و مهارت‌های مدیریتی نیاز دارند. به همین دلیل ارزش سرمایه‌ای که صندوق سرمایه گذاری ریسک پذیر خبره برای استارتاپها فراهم می‌کند بیشتر از مبلغ مالی تزریق شده است.
سرمایه‌گذار خطرپذیر خبره در رشد و افزایش مقیاس استارتاپ، ایجاد همکاری با دیگر بازیگران صنعت، جذب مشتری و تامین‌کننده، جذب سرمایه گذاران دیگر، ارائه خدمات حقوقی، افزایش کانال‌های فروش، جذب مدیران کلیدی برای استارتاپ و… بسیار موثر است.
به طور کلی سرمایه‌گذاران خطرپذیر با تأمین سرمایه مورد نیاز استارتاپها در مراحل مختلف رشد، آینده را تأمین مالی می‌کنند. شرکت‌های موفقی مانند سیسکو، اینتل، اوراکل، آمازون، مایکروسافت، فیسبوک، اپل و گوگل در مراحلی از رشد خود از سرمایه‌گذاری خطرپذیر تأمین مالی شده‌اند.
