امروزه با توجه به افزایش فعالیت‌های تجاری روزمره و خصوصی، بسیاری از صاحبین کسب و کارها اقدام به تاسیس شرکت می‌کنند. اگر چه تاسیس یک شرکت با توجه به ماهیت حقوقی‌ای که به کسب و کار شما خواهد داد، می‌تواند در رشد آن نیز بسیار تاثیرگذار باشد، اما برای موفقیت بیشتر، تسلط بر قوانین ثبت شرکت‌ها نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. در این مقاله از وب سایت تکداد، در مورد این قوانین بیشتر صحبت خواهیم کرد.
تعریف شرکت
اگر بخواهیم به‌صورت تخصصی به مبحث قوانین ثبت شرکت‌ها ورود کنیم، ابتدا لازم است تا تعریف شرکت را بدانیم. شرکت که در فرانسوی به آن کمپانی اطلاق می‌شود، یک شخصیت حقوقی است که در ماده ۵۷۱ قانون مدنی تعریف شده است: «شرکت عبارت است از اجتماع حقوق مالکین متعدد در شیء واحد به نحو اشاره». در حقوق، شرکت به قراردادی اطلاق می‌شود که چند نفر با یکدیگر منعقد می‌کنند تا سودی را که از طریق شرکت به آن دست یافته‌اند، بینِ خود تقسیم کنند. به این افراد در اصطلاح «شریک» گفته می‌شود که البتهِ خود شرکت به دو نوع کلی «شرکت تجاری» و «شرکت مدنی» تقسیم‌بندی می‌شود که البته خودِ شرکت‌های تجاری نیز به انواع مختلفی تقسیم‌بندی می‌شوند.
کلیات و مبانی حقوق ثبت شرکت
تقریباً تمامی قوانینی که در مورد ثبت شرکت‌های تجاری به‌کار می‌روند، در قانون تجارت عنوان شده‌اند. اگر چه در این قانون تعریف دقیقی از «شرکت تجاری» ارائه نگردیده است، اما بر اساس نظر اساتیدِ این رشته، می‌توان تعریف زیر را به‌عنوان تعریفی صحیح از شرکت تجاری ارائه نمود :
شرکت تجاری شخصیتی حقوقی است که بین دو یا چند نفر تشکیل شده و در این شرکت، شرکاء سهمِ خود را به‌صورت نقدی، کالا و یا خدمات ارائه می‌دهند و در نهایت در سود و یا ضرر شرکت نیز سهیم هستند.
اگر بخواهیم مجموعه‌ی قوانین مربوط به ثبت شرکت‌ها را دسته‌بندی کنیم، به ۳ دسته‌ی اصلی خواهیم رسید:
- دسته‌ی اول: قوانین مربوط به ثبت اسناد و املاک
قانون ثبت اسناد و املاک که در سال ۱۲۹۰ به تصویب رسیده است، علاوه‌بر مقرراتی که برای ثبت اسناد و املاک تعین می‌کند، شامل برخی دیگر از قوانین ثبت شرکت نیز می‌شود.
این قانون تا سال ۱۳۱۰ نیز دچار تغییراتی گردید و در تاریخ ۲/۳/۱۳۱۰ اولین قانون رسمی در مورد ثبت شرکت‌ها تصویب شد که در آن قوانین مربوط به ثبت انواع شرکت اعم از شرکت سهامی، شرکت ضمانتی، شرکت مختلط و یا تعاونی دیده شده است. البته مواردی نظیر قرارداد فروش سهامی خاص از جمله مواردی بود که بعداً در قوانین در نظر گرفته شد.
پس از تصویب این قانون، در سال ۱۳۲۷ تصویب نامه‌هایی مصوب گردید که بر اساس آن اداره‌هایی با نام «اداره ثبت شرکت‌ها و علائم تجاری و اختراعات» که در واقع جزئی از اداره‌ی ثبت هستند، وظایف مربوط به ثبت شرکت‌های تجاری و همچنین اختراعات را بر عهده دارند.
- دسته‌ی دوم: قوانین مربوط به تجارت و امور مربوط به آن و شرکت‌های تجاری
قوانین تجاری نیز جزء مهمی از قوانینی هستند که رعایت آنها در تمامی شرکت‌های تجاری الزامی است. این قوانین که در « قانون تجارت » قرار گرفته‌اند در حقیقت برداشتی از قانون تجارت ۱۸۰۷ است و به موضوعاتی از قبیل معاملات تجاری، دلالی و حق‌العمل، ضمانت، ورشکستگی شرکت تجاری و موضوعاتی از این دست می‌پردازد.
- دسته‌ی سوم: مجموعه‌ی قوانین و مقرراتی که به‌صورت غیرمستقیم به ثبت شرکت می‌پردازد
متاسفانه با وجود اینکه قانون تجارت بسیاری از الزامات شرکت‌های تجاری را تبیین کرده است، اما بسیاری از قوانین دیگر نیز در این قانون گردآوری و تجمیع نشده است. به‌عنوان مثال در سال تصویب این قانون، چیزی به نام استارتاپ یا کسب و کار نوپا مطرح نبوده است و به همین دلیل مواردی از قبیل تقسیم سهام در استارتاپ‌ها و یا مواردی از این دست، در این قانون مطرح نشده است.
شرایط ثبت انواع شرکت در ایران
پس از آنکه در مورد قوانین ثبت شرکت‌ها و تاریخچه‌ی آن اطلاعاتی را به‌دست آوردیم، در این قسمت می‌خواهیم در مورد شرایط ثبت انواع شرکت در ایران صحبت کنیم.
همان‌طور که قبلاً نیز عنوان شد، شرکت‌ها در ایران به دو دسته‌ی کلی «شرکت‌های تجاری» و «شرکت‌های مدنی» تقسیم‌بندی می‌شوند که البته قوانین ثبت شرکت‌های مدنی را به هیچ عنوان نباید با قرارداد مشارکت مدنی اشتباه گرفت. در این قسمت از مقاله در مورد انواع شرکت‌های تجاری و همچنین قوانین ثبت آنها در ایران اطلاعاتی را ارائه خواهیم کرد.
شرکت‌های تجاری به ۷ دسته به‌صورت زیر تقسیم‌بندی می‌شوند:
- شرکت‌های سهامی
- شرکت با مسئولیت محدود
- شرکت تضامنی
- شرکت‌های مختلط غیر سهامی
- شرکت‌های مختلط سهامی
- شرکت نسبی
- شرکت‌های تعاونی
در ادامه، توضیحات مربوط به قوانین ثبت شرکت هایی که اسم آنها بیشتر مشهور است، ارائه خواهد گردید.
شرکت‌های سهامی
شرکت‌های سهامی که خود به دو نوع سهامی عام و سهامی خاص تقسیم‌بندی می‌شوند، به شرکت‌هایی گفته می‌شوند که اولاً برای مقاصد تجاری ثبت می‌شوند و در ثانی سرمایه‌ی شرکت از سهام‌های متحدالقیمت تشکیل شده است. انتقال سهام شرکت سهامی خاص نیز از جمله مواردی است که در کنار قرارداد فروش سهام به کارمندان در این نوع شرکت‌ها باید به آن توجه کرد.
شرکت‌های سهامی خاص از ترکیب حداقل ۳ نفر سهامدار یا شریک و ۲ نفر بازرس تشکیل شده است. تمامی این افراد نیز خود می‌توانند شخصیت‌هایی حقیقی و یا حقوقی باشند. اعضای هیئت مدیره در این شرکت‌ها اجباراً باید سهامدار شرکت نیز باشند.
نکات دیگری که در شرکت‌های سهامی خاص اهمیت دارند، در ادامه توضیح داده شده است.
- مدیرعامل شرکت نمی‌تواند به‌صورت همزمان در چند شرکت سمتِ مدیرعاملی داشته باشد.
- کارکنان دولت نمی‌توانند مدیرعامل شرکت شوند.
- بازرسین شرکت نباید با اعضای هیئت مدیره نسبت خانوادگی داشته باشند.
- مسئولیت هر شخص در شرکت بابت دیون و مقروضات شرکت، به میزانِ سهامی است که در شرکت دارد.
- سهام شرکت را می‌توان به‌صورت دوره‌ای به بنیانگذاران اعطا کرد که برای این موضوع تسلط بر قرارداد انتقال دوره‌ای سهام به بنیانگذاران از اهمیت زیادی برخوردار است.
- مدیرعامل در شرکت‌های سهامی خاص هر ۲ سال تغییر خواهد کرد.
- برای انجام امور ثبت شرکت، سهامداران شرکت باید نزد یکی از بانک‌ها، حسابی را به نامِ شرکت افتتاح نموده و مبلغ ۳۵% از سرمایه‌ی شرکت را در همان حساب به مدت یک هفته بلوکه کنند. به این کار تودیع گفته می‌شود. اصولاً به همین دلیل است که شرکت‌های خصوصی از اعتبار بالاتری نسبت به شرکت‌های با مسئولیت محدود برخوردارند.
شرکت‌های دانش بنیان
عنوان «شرکت دانش بنیان» در سال‌های اخیر بیشتر به گوش می‌رسد. شرکت‌های دانش بنیان به شرکت‌هایی خصوصی و یا حتی تعاونی عنوان می‌شود که خدمات و یا فناوری‌های مبتنی بر دانش را ارائه می‌کنند. در صورتی‌که یک شرکت به‌عنوان شرکت دانش بنیان ثبت شود، می‌تواند از تخفیفات قانونی شامل مالیات و … در مدتی معین بهره‌مند شود.
برای ثبت شرکت دانش بنیان، باید استعلام کارگروه ارزیابی و تشخیص شرکت‌ها و موسسات دانش بنیان به دستگاه اجرا کننده‌ی حمایت واصل گردد. همچنین با توجه به اینکه تقریباً در بیشتر موارد، هسته‌ی اصلی شرکت‌های دانش بنیان از چند نفر هم بنیانگذار تشکیل می‌شود، باید به قرارداد هم بنیانگذاران نیز در مورد این شرکت‌ها توجه نمود. همچنین یکی از چالش‌های جدی و همیشگی شرکت‌های دانش بنیان، به‌دست آوردن حامی مالی است؛ بنابراین نحوه‌ی عقد قرارداد تامین مالی و توجه به جزئیات آن جزء مواردی است که در این نوع شرکت‌ها باید به آن توجه کرد.
البته اگر بخواهیم به بحث انتقال سهام و مواردی از این دست نیز بپردازیم، باید قرارداد وام قابل تبدیل به سهام را نیز در نظر داشته باشیم.
شرکت با مسئولیت محدود
اگر بخواهیم کم مسئولیت‌ترین نوعِ شرکت را در بین انواع شرکت‌ها نام ببریم، باید به شرکت با مسئولیت محدود اشاره کنیم. بر اساس قوانین ثبت شرکت‌ها، این نوع شرکت با وجود حداقل دو نفر شریک قابل تأسیس است. حداقل سرمایه‌ای که برای ثبت این نوع شرکت موردنیاز است، ۱۰۰ هزار تومان است و صرفاً با تصمیم و اراده‌ی شرکا ثبت می‌شود.
در شرکت‌های با مسئولیت محدود، شرکا تنها به میزان سرمایه‌ی ثبت شده‌ی خود در شرکت نسبت به دیون و مقروضات مسئولیت دارند و نه بیشتر از آن. به همین دلیل است که شرکت‌های با مسئولیت محدود در میان تمامی شرکت‌ها از مسئولیت کمتری برخوردارند.
البته مسئولیت کمتر این نوع شرکت‌ها نباید همواره به‌عنوان یک مزیت مطرح شود. زیرا در برخی از موارد، ارگان‌ها و افرادِ مختلف دقیقاً به همین دلیل اقبال کمتری نسبت به عقد قرارداد با شرکت با مسئولیت محدود دارند. بنابراین در تعیین نوع شرکت، علاوه بر قوانین ثبت شرکت‌ها، توجه به ماهیت شرکت و همچنین نوع فعالیتی که شرکت قرار است داشته باشد، بسیار بااهمیت است. همچنین باید به این نکته نیز توجه کرد که این نوع شرکت‌ها باید حتماً در نامِ خود از عنوان «با مسئولیت محدود» استفاده کنند.
قوانین ثبت موسسات غیرتجاری
اگر به قوانین ثبت شرکت‌ها مراجعه کنیم، علاوه بر شرکت‌های تجاری از شرکت‌های دیگری موسوم به موسسات غیرتجاری نیز یاد شده است. این نوع شرکت‌ها اموری غیر از تجارت و امور تجاری را در موضوع فعالیت خود دارند. به‌عنوان نمونه انجمن‌های ادبی، انجمن‌های خیریه و یا مواردی از این دست که به امور تجاری نمی‌پردازند، فارغ از اینکه اعضای آن قصدِ انتفاع از این شرکت را داشته باشند و یا خیر، می‌توانند در گروه موسسات غیرتجاری قرار گیرند.
برای ثبتِ موسسات غیرتجاری، به مدارک زیر نیاز است:
- دو نسخه‌ی متحدالمتن چاپی از تقاضانامه‌ی ثبت
- تنظیم اساسنامه و چاپ آن در دو نسخه
- تدوین صورتجلسه‌ی مجمع موسسین به‌صورت چاپی در دو نسخه
- رونوشت از شناسنامه و کارت ملی از تمامی شرکاء
- اخذ مجوزات لازم در خصوص ثبت موسسه
جمع‌بندی
مبحث قوانین ثبت شرکت‌ها یکی از پرچالش‌ترین مواردی است که افرادِ متقاضی ایجاد کسب و کار جدید با آن مواجه می‌شوند. در این مقاله از وب سایت تکداد سعی کردیم مواردی را که در این مورد حائز اهمیت است، یادآوری کنیم. با این حال با توجه به اینکه مبحث حقوقی شرکت‌ها مبحثی کاملاً تخصصی است، توصیه موکد و همیشگی ما این است که برای ثبت شرکت و موارد حقوقی آن حتماً از تجربه‌ی کارشناسان متخصص و مشاوره حقوقی گروه تکداد در این زمینه بهره‌مند شوید.
