امروزه کسب و کارهای نوپا یا استارتاپ‌ها نفوذ وسیعی در بین مردم داشته و خوشبختانه این نوع کسب و کارها توانسته‌اند خود را به‌عنوان یک کسب و کار شناخته شده در بین مردم بشناسانند. اما واقعیت این است که افراد فعال در حوزه‌ی استارتاپ‌ها نیز باید بر مسائل حقوقی مربوط به این نوع کسب و کارها تسلط داشته باشند؛ عدم توجه به این نوع مسائل می‌تواند منجر به ضررهای هنگفت و یا حتی ورشکستگی کسب و کار گردد. در این قسمت از وب سایت تکداد، به خطاهای حقوقی استارتاپ‌ها می‌پردازیم.
قبل از هر چیز ابتدا باید تعریف دقیقی نسبت به استارتاپ به دست آوریم. در ادامه با استارتاپ و کسب و کارهای نوپا آشنا خواهید شد.
استارتاپ چیست ؟
ابتدا به این نکته توجه کنید که واژه‌ی استارتاپ در فارسی به «کسب و کار نوپا» ترجمه شده است. این معادل‌سازی با تعریفی که واژه نامه‌ی وبستر از استارتاپ ارائه می‌کند، یکی است. در واژه نامه‌ی وبستر عنوان شده است که استارتاپ یک کسب و کار جدید است (A new business). با توجه به اینکه این تعریف حوزه‌ی بسیار بزرگی دارد، شما هر کسب و کاری را به تازگی تأسیس کنید، می‌تواند در ذیل این تعریف قرار بگیرد.
اما به نظر می‌رسد که تعریف مرکز کسب و کارهای کوچک ایالات متحده‌ی آمریکا، تعریف دقیق‌تری از استارتاپ دارد. طبق تعریف این مرکز (USSBA)، استارتاپ‌ها دارای دو ویژگی توام هستند:
- ویژگی اول: معمولاً بر پایه‌ی تکنولوژی شکل گرفته‌اند؛ یعنی سعی می‌کنند با استفاده از تکنولوژی مشکلی را حل کنند.
- ویژگی دوم: این نوع کسب و کارها معمولاً دارای پتانسیل بالایی در رشد هستند.
البته تعاریف دیگری مانند تعریف استیو بلنک، اریک ریس و … نیز در مورد استارتاپ وجود دارد که چون در این مقاله می‌خواهیم در مورد خطاهای حقوقی استارتاپ‌ها صحبت کنیم، وارد جزئیات این تعاریف نمی‌شویم.
در این قسمت همه اطلاعات مربوط به قرارداد مشاوره را به شما خواهیم گفت.
مهم‌ترین اشتباهات رایج حقوقی استارتاپ‌ها
حتماً تائید می‌کنید که شرکت‌های بزرگ، معمولاً مشاورین حقوقی ماهری دارند که در موارد حساس می‌توانند خدمات مشاوره‌ای حساسی به آنها ارائه دهند. اما در شرکت‌های استارتاپی ممکن است واحد جداگانه‌ای به‌عنوان واحد حقوقی وجود نداشته باشد و به همین دلیل احتمال بروز خطا در شرکت‌های استارتاپی بالاتر از شرکت‌های قدیمی است.
اجازه دهید برای بیان خطاهای حقوقی استارتاپ‌ها و رایج‌ترین آنها، از تجربیات کنستانتین باگلی (Constantine Bagley) استفاده کنیم. باگلی در ابتدا در یک دفتر حقوقی در سانفرانسیسکو کار می‌کرد. پس از آن در مدرسه کسب و کار استنفورد شروع به تدریس کرد و از سال ۲۰۰۰ میلادی نیز در مدرسه کسب و کار هاروارد مشغول به کار است. از نظر پروفسور باگلی، مهم‌ترین اشتباهات حقوقی رایج استارتاپ‌ها، به قرار زیر است:
۱- نامشخص بودن وضعیت سهام شرکت استارتاپی
یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که در شرکت‌های استارتاپی ایجاد می‌شود، نامشخص بودن وضعیت سهام این نوع شرکت‌ها است. یکی از مهم‌ترین دلایل بوجود آمدن این مشکل نیز این است که هسته‌ی مرکزی استارتاپ در بسیاری از موارد از دوستانی تشکیل شده است که نسبت به یکدیگر اعتماد کامل دارند.
اجازه دهید این مورد را که به خطای «موسس فراموش شده» یا (Forgotten Founder) معروف است را با یک مثال بیشتر توضیح دهیم. فرض کنید یک استارتاپ با چند شریک تأسیس می‌شود. بعد از مدتی یکی از مؤسسان این استارتاپ به دلیلی از گروه جدا می‌شود، اما گروه استارتاپی همچنان روی استارتاپ خود به‌صورت متمرکز کار می‌کنند. اگر استارتاپ بعد از گذشت مدتی با موفقیت روبرو شود، احتمال بازگشت مؤسس فراموش شده به استارتاپ کاملاً محتمل است. در این مثال، مؤسس فراموش شده می‌تواند تقاضای سهم و سودِ خود از فروش استارتاپ را طلب کند و در صورتی که در ابتدا به این موضوع به‌صورت دقیق پرداخته نشده باشد، می‌تواند باعث بروز اختلاف و در نتیجه شکست استارتاپ گردد.
۲- بلاتکلیفی در اعطای سهام استارتاپ
یکی دیگر از مواردی که می‌تواند به‌عنوان یکی از خطاهای حقوقی استارتاپ‌ها تلقی شود، بلاتکلیفی در اعطای سهام استارتاپ است. در حقیقت باید در اساسنامه‌ی شرکت نحوه‌ی اعطای سهام قید گردد. به‌عنوان یک راه حل می‌توان این نکته را در نظر داشت که تمامی اعضای شرکت در صورتی که در شرکت باقی مانده و همچنین بتوانند از خود تلاش کافی نشان دهند، سهام شرکت به آنها اعطا خواهد شد؛ اما در صورتی که هر یک از اعضای شرکت تصمیم به ترک شرکت بگیرد، سهام به نفر جایگزین اعطا خواهد شد.
۳- مشورت با وکیل کم تجربه در زمینه استارتاپ‌ها
اجازه دهید یکی از مهم‌ترین دلایل نابودی کسب و کارها نوپا را به شما معرفی کنم: «مشورت با وکیل کم تجربه در امور استارتاپ‌ها! » واقعیت این است که در مسیر تولد تا توسعه‌ی یک استارتاپ، چالش‌های بسیاری وجود دارد که یک وکیل یا مشاور حقوقی باید حتماً بر آنها تسلط داشته باشد. عدم توجه به هر یک از این چالش‌ها، چیزی جز نابودی استارتاپ و ایجاد ضررهای هنگفت برای مؤسسین نخواهد داشت. لزوم مشورت با مشاور حقوقی باتجربه‌ای که بتواند دام‌های بر سرِ راه استارتاپ‌ها را شناسایی کند، یکی از مهم‌ترین مسائلی است که در زمینه‌ی کسب و کارهای نوپا باید به آن توجه شود.
۴- محافظت نکردن از دارایی فکری
یکی دیگر از خطاهای حقوقی استارتاپ‌ها، محافظت نکردن از دارایی فکری کسب و کار نوپا است؛ اما از طرف دیگر نیز باید این موضوع به شکل هوشمندانه در نظر گرفته شود. در نظر داشته باشید که دارایی فکری برای هر کسب و کاری بسیار بااهمیت است، اما باید حوزه‌ی پتنت نیز به روشنی مشخص شده باشد.
به‌عنوان مثال فرض کنید که محصولی که استارتاپ شما به بازار ارائه می‌دهد، صرفاً می‌تواند در حوزه‌ی ایران کارایی داشته باشد؛ در اینصورت هیچ‌گونه الزامی ندارد که شما پتنت خود را ثبت بین‌المللی نمائید و بابت این کار هزینه‌ی زیادی را بپردازید. از سوی دیگر در صورتی‌که کسب و کار شما قابلیت استفاده در تمامی جهان را دارد، حتماً باید نسبت به ثبت پتنت به‌صورت بین‌المللی اقدام کنید تا در صورت لزوم بتوانید از عواید صادرات محصولات و یا خدمت خود نیز بهره‌مند شوید.
همه چیز را در مورد ارزش‌گذاری استارتاپ‌ها را نیز میتوانید مطالعه کنید
۵- افشای کسب و کار قبل از دریافت پتنت
یکی از مهم‌ترین خطاهای حقوقی استارتاپ‌ها، افشای اطلاعات مربوط به استارتاپ قبل از دریافت هر گونه پتنتی است. بدیهی است در صورتی که بدون دریافت پتنت، قرارداد محرمانگی را با افراد دخیل در کسب و کارتان امضا نکرده باشید و یا به هر طریقی ایده‌ی خود را فاش کنید، خطر بسیار بزرگِ به سرقت رفتن ایده برای استارتاپ شما کاملاً محتمل است.
حتی در صورتی که قرار است برای استارتاپ خود یک سرمایه‌گذار بیابید، لازم است قرارداد محرمانگی را با اون تنظیم کنید. معمولاً سرمایه‌گذاران این قاعده را می‌دانند و در مقابل آن جبهه نمی‌گیرند.
در مورد قرارداد سرمایه‌گذاری ریسک پذیر برای استارتاپ سئوال دارید؟
چالش‌های حقوقی استارتاپ‌ها
در این قسمت به بررسی چند چالش حقوقی استارتاپ‌ها خواهیم پرداخت. توجه به این چالش‌ها اهمیت زیادی در شکل‌گیری و اجرای بدون مشکل کسب و کار نوپا خواهد داشت.
۱– کاری که قرار است انجام دهید قانونی است؟
لطفاً قبل از هر چیز این سؤال را با صدای بلند از خود بپرسید که آیا کسب و کاری که می‌خواهید راه‌اندازی کنید، قانونی است؟ آیا نیاز به مجوز خاصی دارد؟ آیا با چالش خاصی مواجه است؟ و …
فرض کنید قرار است یک استارتاپ مرتبط با صنعت مد و فشن راه‌اندازی کنید. برای راه‌اندازی چنین کسب و کاری، حتماً باید مطلع باشید که مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و همچنین مجوز پلیس امنیت اخلاقی برای راه‌اندازی چنین کسب و کاری ضروری است. در غیر اینصورت حتی در صورتی‌که استارتاپ خود را نیز راه‌اندازی کرده و در همان ابتدا نیز به موفقیت برسید، احتمالاً با دستور قضایی کسب و کار شما تعطیل و پرونده شما نیز به محاکم قضایی ارجاع خواهد شد.
در این قسمت در مورد الزامات حقوقی استارتاپ‌ها توضیح داده‌ایم
۲– عدم توجه به سهم الشرکه شرکاء
یکی دیگر از مواردی که سبب بروز اختلاف در استارتاپ‌ها می‌شود، عدم توجه به سهم الشرکه شرکاء است. توجه داشته باشید که وظایف اعضای شرکت نیز باید متناسب با سهم الشرکه تعریف گردد. همچنین تقسیم درآمد حاصل از فعالیت استارتاپ نیز بر اساس میزان سهم الشرکه اعضا به هر یک تعلق خواهد گرفت.
۳– کسب و کارتان در کدام دسته‌بندی شرکت‌ها قرار گرفته است؟
هنگام ثبت شرکت، یکی از موارد اساسی که باید در اداره ثبت شرکت‌ها اعلام کنید، دسته‌بندی متناسب با کسب و کارتان است. توجه داشته باشید که یکی از مهم‌ترین فاکتورهایی که برای ثبت شرکت باید به آن توجه داشته باشید همین موضوع است. زیرا قوانین هر یک از دسته‌بندی‌ها ممکن است با دیگری متفاوت باشد.
۴– عقد قرارداد با کارفرمایان و مشتریان
یکی دیگر از خطاهای حقوقی استارتاپ‌ها، نحوه‌ی عقد قرارداد با کارفرمایان و مشتریان است. به‌عنوان مثال صاحبین کسب و کار ممکن است برای تأمین نیاز مالی خود، اقدام به عقد قرارداد با موسسات مالی و یا بانک‌ها نمایند. در صورتی‌که صاحب کسب و کار نوپا آشنایی کامل با قوانین وام و بهره‌های بانکی نداشته باشد، ممکن است اقدام به امضای قراردادی نماید که در نهایت به ضرر کسب و کار تمام شود.
در مورد سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر سئوال دارید؟ کلیک کنید
۵– قوانین مربوط به بیمه و تامین اجتماعی
مسائل مربوط به بیمه و چالش‌هایی که با سازمان تأمین اجتماعی در استارتاپ‌ها اتفاق می‌افتد، نوع دیگری از مواردی است که می‌تواند به‌عنوان مسائل حقوقی که باید در استارتاپ‌ها به آن توجه کرد تلقی گردد. با توجه به اهمیتی که این موضوع دارد، در صورتی که قصد راه‌اندازی استارتاپ دارید، برای جلوگیری از مشکلات بعدی و درگیر شدن با قوانین سازمان تامین احتماعی، باید بر قوانین این سازمان نیز مسلط شوید.
مواردی که در بالا عنوان شد، تنها قسمتی از مهم‌ترین مسائل حقوقی بود که معمولاً استارتاپ‌ها با آن درگیر هستند.
شرایط عمومی قراردادهای خدمات مشاوره در این قسمت بخوانید
بررسی ابعاد چالش‌های حقوقی تأسیس شرکت‌های استارتاپی
در این قسمت می‌خواهیم در مورد تأسیس شرکت استارتاپی و چالش‌های حقوقی که ممکن است در سرِ راه تاسیس این نوع از شرکت‌ها وجود داشته باشد بپردازیم.
در اولین مرحله از ثبت شرکت استارتاپی، باید به این نکته توجه کنید که شرکت خود را در چه قالبی می‌خواهید ثبت کنید؟ توضیح اینکه ثبت شرکت استارتاپی در دو قالب «شرکت سهامی خاص» و «شرکت با مسئولیت محدود» انجام‌پذیر است که البته هر یک از این دو نوع قالب الزامات حقوقی مربوط به خود را دارند.
اگر بخواهیم به‌صورت خلاصه به این نتیجه برسیم که کدام یک از این دو قالب بیشتر مناسب تأسیس شرکت استارتاپی است، باید بگوئیم که به عقیده‌ی برخی شرکت با مسئولیت محدود برای شرکت استارتاپی مناسب‌تر است، اما به دو دلیلی که در ادامه به آنها پرداخته خواهد شد، انتخاب قالب شرکت سهامی بیشتر می‌تواند برازنده‌ی یک شرکت استارتاپی باشد:
دلیل اول: استارتاپ‌ها عموماً نیاز به جذب سرمایه دارند. به همین دلیل و با توجه به این موضوع که سرمایه‌گذار در ازای سرمایه‌گذاری خود احتمالاً اعطای سهام شرکت استارتاپی را طلب می‌کند، شرکت سهامی می‌تواند گزینه‌ی بهتری برای تاسیس یک کسب و کار نوپا باشد. همچنین دلایل دیگری همچون امکان نظارت دائم بر کسب و کار، مشخص بودن میزان مسئولیت هر فرد با توجه به تعداد سهام او و همچنین امکان ارائه کسب و کار به بورس، از جمله دلایلی است که همه‌ی آنها انتخاب قالب شرکت سهامی را برای کسب و کار نوپا تائید می‌کنند.
دلیل دوم: در حقیقت از شرکت با مسئولیت محدود بیشتر در مواردی استفاده می‌شود که مراحل مختلف سرمایه‌گذاری برای آن متصور نیست. به‌عبارت دیگر این نوع از شرکت‌ها اصولاً بین اعضای یک خانواده و یا دوستان بسیار صمیمی تشکیل می‌شود و به همین دلیل معمولاً ورود و خروج متناوب اعضا برای این نوع از شرکت تعریف شده نیست. از طرف دیگر ورود به بازار بورس نیز کمتر در این نوع از شرکت‌ها جزء موارد مورد توجه است.
جمع‌بندی
در این مقاله در مورد خطاهای حقوقی استارتاپ‌ها اطلاعاتی ارائه گردید. توجه داشته باشید که پیگیری مسائل حقوقی بعد از ایجاد آنها، هم شامل هزینه‌های اضافی خواهد نمود و هم ممکن است نتیجه مطلوبِ کامل شما نباشد. به‌عبارت دیگر، «علاجِ واقعه را قبل از وقوع باید کرد». در صورتی‌که نسبت به مسائل حقوقی هنگام تأسیس کسب و کارهای نوپا سئوالی دارید، کارشناسانِ متخصص ما در این زمینه پاسخگوی سئوالات شما هستند.
